Angst- en stemmingsstoornissen
Angststoornissen zijn in de psychiatrie de meest voorkomende aandoeningen. Sommige van deze aandoeningen worden fobie genoemd. Het gemeenschappelijke kenmerk van angststoornissen, is dat er sprake is van angst. Mensen kunnen zo angstig zijn dat het hun leven ontregelt. Angst is een gevoel dat optreedt bij dreigend gevaar. De emotie ontstaat als het welzijn van een persoon direct wordt bedreigd, maar ook als een persoon een situatie als bedreigend ervaart. Als een angst geen reële grond heeft en de betrokken persoon er sociale of beroepsmatige problemen door ondervindt, is er sprake van een stoornis.
Er zijn verschillende typen angststoornissen. Bekijk de lijst hieronder voor een overzicht per stoornis.
Een plotselinge intense angst waarbij een aantal verschijnselen optreden die in korte tijd heel hevig worden zoals hartkloppingen, transpireren of ademnood. Ook kunnen andere klachten ontstaan zoals pijn of onaangenaam gevoel op de borst, misselijkheid, gevoel van duizeligheid, licht in het hoofd zijn, en doodsangst. We spreken van een paniekstoornis als iemand last heeft van terugkerende paniekaanvallen die ontstaan zijn zonder duidelijke aanleiding. Daarbij ben je ongerust over een nieuwe aanval. Hierdoor kan je bepaalde situaties gaan vermijden. Uiteindelijk kan er dan agorafobie of straatvrees ontstaan.
Bij mensen die last hebben van een gegeneraliseerde angststoornis gaat het er om dat zij zich veel te veel zorgen maken. Het kost grote moeite om het piekeren onder controle te houden. De klachten hebben meestal een grote invloed op iemands sociale leven of beroepsmatig functioneren.
Bij een sociale fobie ben je in feite bang dat anderen je kritisch zullen beoordelen of dat mensen je afwijzen. Je voelt je onzeker over jezelf en je bent bang dat mensen je misschien niet aardig zullen vinden. Je bent bang voor mogelijke kritiek, voor pesten en uitlachen. Hierdoor kun je je erg opgelaten voelen tijdens sociale contacten of gebeurtenissen, zoals feestjes, vergaderingen en soms telefoneren of boodschappen doen. De situaties waarin mensen sociaal angstig zijn, kunnen verschillen. Je kunt bang zijn voor één bepaalde situatie, bijvoorbeeld als je een presentatie moet houden of in een restaurant moet eten. We spreken dan van een specifieke sociale angst. Wanneer je bang bent in veel verschillende situaties, bijvoorbeeld bang voor etentjes, bezoek, verjaardagen en contact met collega's, spreken we van een algemene (gegeneraliseerde) sociale angst. Dit kan je leven ernstig belemmeren. Als je last hebt van sociale angst ben je geneigd om sociale situaties uit de wegte vermijden om de spanning te verminderen, maar hierdoor wordt de angst in stand gehouden en kan er vereenzaming optreden. Lichamelijke verschijnselen bij een sociale fobie kunnen zijn: blozen, trillen (handen), droge keel, zweten, spiertrekkingen, hartkloppingen.
We spreken van een specifieke fobie als je heel erg bang bent voor één specifieke situatie, een dier, verschijnsel of voorwerp. Er bestaan verschillende soorten fobieën die onderling nogal van elkaar kunnen verschillen. Zo is de één heel bang voor een spin en de ander juist weer heel angstig om een brug over te gaan of een tunnel door te rijden. Bij een spinnenfobie ben je heel bang voor die griezelige spinnen.Ben je erg angstig als je op de 10e verdieping van een flat moet zijn? Dan heb je misschien last van hoogtevrees.
Er zijn veel mensen die onweer niet plezierig vinden, maar als je hevige angsten doorstaat als het zover is, heb je misschien toch een fobie voor dit natuurverschijnsel ontwikkeld. Ben je iemand die liften vermijdt en daar voor geen goud ingaat? Dan heb je mogelijk last van claustrofobie. Er zijn ook mensen die bepaalde medische situaties uit de weg gaan. Zo zijn er mensen die de tandarts nooit bezoeken of de huisarts vermijden uit angst voor bepaalde (bloed)onderzoeken. Mensen die met hele grote moeite voedsel tot zich nemen kunnen last hebben van slikangst. Als je veel situaties mijdt omdat je bang bent dat er wel eens iemand in de buurt zou kunnen gaan overgeven, heb je misschien wel emetofobie (overgeefangst).
Deze angst komt regelmatig voor en wordt vaak veroorzaakt door een ernstige gebeurtenis. We spreken van een trauma als je iets heftigs hebt meegemaakt waarvan je last blijft houden. Dit kan een gebeurtenis zijn die sterke reacties opriep, zoals gevoelens van ongeloof, verbijstering en machteloosheid. Een trauma kan ontstaan als je een situatie hebt meegemaakt waarbij je bedreigd werd of geconfronteerd werd met de dood, zoals bij een bankoverval of een situatie waarbij je met een mes bent bedreigd. Maar ook als er geen doodsbedreiging is geweest kan een gebeurtenis zo schokkend zijn dat je er last van blijft houden. Trauma’s kunnen onder andere ontstaan bij geweldsmisdrijven, ongelukken, rampen, seksueel misbruik, plotseling overlijden van iemand die je dierbaar is, bij een confrontatie met een plotselinge ernstige ziekte, in oorlogssituaties, enzovoort.
Gebeurtenissen die ‘goed’ aflopen
Ook van situaties waarvan je erg bent geschrokken kan je uit evenwicht raken, zoals bijvoorbeeld bij een ‘bijna ongeluk’. Een machinist kan nog nét op tijd remmen voor een kind dat een spoorwegovergang oversteekt.
Vaak ben je dan bezig met ‘wat er had kunnen gebeuren’. Je denkt daarover na en creëert daarbij voorstellingen die sterke angsten en negatieve gevoelens oproepen.
Traumagevoelig
Een aantal mensen maakt in hun werk schokkende gebeurtenissen mee. Zo zijn er bijvoorbeeld beroepen die ‘traumagevoelig’ zijn zoals politierechercheurs, brandweerlieden, ambulancepersoneel en gevangenisbewakers.
Mensen die in de psychiatrie werken of betrokken zijn bij geldtransport, lopen ook een verhoogd risico op het meemaken van een traumatische gebeurtenis. De meeste mensen kunnen een opgelopen trauma zelf verwerken, vaak met steun vanuit de naaste omgeving, maar sommigen houden er ernstige, aanhoudende problemen aan over. Dan is hulp van buiten heel belangrijk, omdat het rondlopen met een trauma je leven ernstig kan belemmeren.